Beleg van Leiden (1573-1574)

Beleg van Leiden (Leidens Ontzet)
Onderdeel van de Tachtigjarige Oorlog
Leidens ontzet door Otto van Veen
Datum	30 oktober 1573 – 3 oktober 1574
Locatie	Leiden, Nederlanden
Resultaat	Staatse overwinning
Strijdende partijen
Nederlandse opstandelingen Leger van Vlaanderen
Leiders en commandanten
George de Montigny, heer van Noyelles Dirk van Bronkhorst Andries Allertsz Jan van der Does Jacob van der Does Pieter Adriaansz. van der Werff Willem van Oranje Louis de Boisot Francisco de Valdez Hertog van Alva Don Luis de Requesens
Troepensterkte
In de stad: • ~ 600 man schutterij • enkele honderden vrijbuiters • ~ 800 man garnizoen[1] Vloot van Boisot:[2] • 800 watergeuzen • 2600 huursoldaten 9.000 à 10.000 man[3]
Verliezen
ruim 2000 tot bijna 6000 inwoners[4] ?
Portaal    Tachtigjarige Oorlog Leiden

Het Beleg van Leiden was de belegering van Leiden door het Spaanse leger tijdens de eerste fase van de Tachtigjarige Oorlog, de Nederlandse Opstand. De belegering vond plaats van 30 oktober 1573 tot 3 oktober 1574, met een onderbreking van twee maanden in het voorjaar van 1574. Het beleg eindigde met de bevrijding van de stad.

De Nederlandse Opstand was in 1573 door de Spaanse landvoogd Alva bijna in de hele Nederlanden neergeslagen. Alleen in delen van Holland en Zeeland hield het verzet nog stand. In oktober 1573 werd de opstandige Hollandse stad Leiden het volgende doelwit van Alva. Generaal Francisco de Valdez had de leiding over de belegering en liet de stad met een ring van forten en schansen, afsluiten van de buitenwereld, met de bedoeling het door verhongering tot overgave te dwingen.

In een poging om de Spaanse troepen van Leiden weg te lokken, riep de Nederlandse opstandelingenleider Willem van Oranje de hulp in van zijn broer Lodewijk van Nassau. Lodewijk voerde met een leger een afleidingsmanoeuvre uit in het oosten van de Nederlanden en bang dat hun toevoer doorsneden zou worden, hieven de Spanjaarden de belegering op en trokken naar het oosten. Bij Mook volgde in april 1574 een veldslag waarin het leger van Lodewijk van Nassau verpletterend werd verslagen. Vlak erna hervatten de Spanjaarden de belegering van Leiden.

De voedselsituatie in de stad werd, in de maanden die volgden, nijpend en de bevolking dreigde gaandeweg te verhongeren. Vanwege het belang van Leiden voor het voortbestaan van de opstand en vanwege het ontbreken van alternatieven, stemden de Staten van Holland in met het voorstel van Oranje om een groot deel van het zuiden van Holland onder water te zetten om zo de Spaanse troepen te verdrijven.

Ruim een maand na het doorsteken van de dijken was het water voldoende gestegen en trok een vloot van gewapende platbodems, bemand met geuzen en huurlingen, over het water richting de omsingelde stad. In de nacht van 2 op 3 oktober verliet het Spaanse leger de laatste schans te Lammen en was Leiden ontzet. De dag erop voeren de geuzen met bootjes de stad binnen en deelden ze voedsel uit aan de hongerige bevolking. Ter herdenking van de belegering en het ontzet wordt in Leiden ieder jaar op 3 oktober Leidens Ontzet gevierd.

1. ↑ Marsilje, J.W. (Red.) (2002): Leiden, de geschiedenis van een Hollandse stad tot 1574, blz. 206
2. ↑ Heijer den, Henk (2010): Holland onder water. De logistiek achter het ontzet van Leiden., blz. 12-21
3. ↑ Nimwegen, O & Sicking, L., 'De Opstand' in De Tachtigjarige Oorlog. Van opstand naar geregelde oorlog. 1568-1648 blz. 77
4. ↑ Sicking, Louis H.J. (2003): Geuzen en glippers, goed en fout tijdens het beleg van Leiden, blz. 19